ANONİM ŞİRKETLERDE PAY SENETLERİNİN BASTIRILMASI
Nama Yazılı Hisse Senetleri
TTK 486. maddesine göre azlık istemde bulunursa nama yazılı pay senedi bastırılıp tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılır. Bu itibarla, halka açık olmayan (kapalı) anonim şirketlerde azlığın talebi üzerine, nama yazılı pay senetleri bastırılacak ve bütün nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılacaktır. Azlığın böyle bir talepte bulunmaması durumunda ise, pay senedi bastırma zorunluluğu doğmayacaktır. Burada dikkat edilecek bir diğer husus, azlığın talebi halinde, sadece azlık için değil bütün nama yazılı pay sahipleri için pay senedinin bastırılacak olmasıdır.
TTK’nın 411. maddesinin birinci fıkrasına göre; kapalı anonim şirketlerde şirket sermayesinin en az onda birini oluşturan pay sahipleri, “azlık” olarak nitelendirilmektedir. Öte yandan şirket sermayesinin en az onda birini oluşturan pay sahipleri tek kişi bu oranı sağlayabileceği gibi birden fazla kişi de bu oranı sağlayabilir ve yönetim kuruluna başvurarak nama yazılı pay senedi bastırılmasını talep edebilir.
2. Hamiline Yazılı Hisse Senetleri
TTK’nın 486. maddesine göre paylar hamiline yazılı ise yönetim kurulu, pay bedelinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren üç ay içinde pay senetlerini bastırıp pay sahiplerine dağıtır. Yönetim kurulunun hamiline yazılı pay senetlerinin bastırılmasına ilişkin kararı tescil ve ilan edilir, ayrıca şirketin internet sitesine konulur. Pay senedi bastırılıncaya kadar ilmühaber çıkarılabilir. İlmühaberlere kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır.
ORTAKLAR PAY DEFTERİ
TTK 499.maddesine göre şirket, senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahiplerini, ad, soyad, unvan ve adresleriyle, pay defterine kaydeder.Şirket, kaydın yapıldığını pay senedine işaret eder.Şirketle ilişkilerde, sadece pay defterinde kayıtlı bulunan kimse pay sahibi ve intifa hakkı sahibi olarak kabul edilir.
Bu nedenle ortaklar pay defteri anonim şirketlerde çok önemlidir. Doğru ve eksiksiz tutulmalıdır.
VERGİSEL BOYUT
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu madde 80/4’e göre ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazancı kapsamında gelir vergisine tabidir. Aynı kanunun madde 80/1’e göre ise ivazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar gelir vergisinden istisna edilmiştir. Gelir Vergisi Kanunun 80. maddesinin 1 ila 4. bentlerinin birlikte değerlendirilmesi durumunda gerçek kişilerin hisse senedine bağlı olmayan ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar değer artış kazancı kapsamında vergiye tabiyken, bu ortaklık haklarının veya hisselerinin hisse senedine bağlı olması durumunda ve bu hisse senetlerin tam mükellef kuruma ait olup iki yıldan fazla süreyle elde tutulması halinde bunların elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar gelir vergisinden istisna edilmiştir.
Gelir Vergisi Kanunun 80. maddesinde açıkça görüleceği üzere hisse senedine bağlanmış olan ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar belli şartlar altında gelir vergisinden müstesna tutulmuştur.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun madde 17/4-g uyarınca hisse senedi teslimleri KDV’den istisna edilmiştir. Kanun maddelerinde sağlanan istisnalar her ne kadar hisse senedine bağlanmış ortaklık payları için belirtilmiş olsa dahi 232 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğ 5. bölüm uyarınca ilmühaberlerin elden çıkarılmasından doğan kazançların vergilendirilmesinde de Gelir Vergisi Kanunun hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların vergilendirilmesine ilişkin hükümlerin uygulanması gerektiği belirtilmiş, bu yönüyle vergilendirme açısından hisse senedi ile ilmühaberlerin elden çıkarılması arasında herhangi bir farklılık bulunmamaktadır.
Şu ana kadar belirtmiş olduğumuz vergisel avantajlar gerçek kişilerin elindeki hisse senedine veya ilmühabere bağlanmış ortaklık payları için geçerli olanlardır. Anılan bu hükümler münasebetiyle anonim şirketlerin ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerini veya bunlar bastırılıncaya kadar ilmühaberleri bastırarak ortaklarına dağıtmaları, ortakları açısından belirtmiş olduğumuz vergisel düzenlemeler kapsamında avantajlarına olacaktır.
Saygılarımla
Yusuf ÖZER
Yemini Mali Müşavir & Bağımsız Denetçi
Vergi Hukuku ve Uygulamaları Bilim Uzmanı
